- - Sinds enige tijd ben ik weer teruggekeerd naar pc-gaming. Ik weet niet meer exact op welk platform ik voor het eerst een game gespeeld heb, want toen ik drie jaartjes jong was, speelde ik op zowel een oude computer (een 286, als mijn geheugen me niet verraadt) als een Atari 2600 jr. Jarenlang was ik een ware ‘tandem gamer’ die op consoles, handhelds en pc’s speelde. Het pc-gamen werd minder toen de zogenaamde wapenwedloop begon en je letterlijk elk jaar op z’n minst een nieuwe videokaart moest aanschaffen om bij te blijven. Rond het tijdperk van de PS2, GameCube en Xbox ben ik volledig overgestapt naar consoles – al speelde ik zo nu en dan nog wel op een verouderde pc – tot afgelopen winter. Nu ben ik weer teruggekeerd naar pc-gaming, en ik vind het fan-fucking-tastisch. Niet alleen omdat ik een vrij lompe bak heb (i7 3820, 16GB RAM, GTX 770 met 4GB GDDR5), ik ontwikkel ook een veel beter beeld van games.
Rainbow Dash en disclaimer
Laat ik duidelijk zijn: er zijn waarschijnlijk genoeg IG-members die mij vierkant onder de tafel lullen wanneer het om de technische kant van pc-gamen gaat. Ik heb deze markt jarenlang niet meer trouw gevolgd en ik ben zeker niet volledig op de hoogte. Toch ben ik vrijwel dagelijks bezig met het lezen van technische artikelen en recensies, en dan richt ik me voornamelijk tot werkgeheugen (RAM) en videokaarten (GPU’s). Ik vind het namelijk ontzettend leuk om mijn pc te optimaliseren voor de games die ik erop speel. Het is zelfs zo erg met mij gesteld dat ik het perfect afstellen van mijn games en videokaart net zo leuk vind als het spelen van de games zelf. Barbecueën met een biertje in de achtertuin? Ja, doe ik ook wel, maar ik verruil geregeld een zonnig dagje buiten chillen voor een dagje sleutelen aan mijn lieve Rainbow Dash (ja, dat is de naam van mijn game-pc).
Met deze disclaimer in het achterhoofd, wil ik even ingaan op het nieuws dat de techneuten van Microsoft de grafische snelheid van de Xbox One 6.62 procent verhoogd hebben. Gaan we dit merken? Is dit van wezenlijk belang?
GROOT = GOED
Om dit uit te leggen, moet ik eerst het één en ander verklaren voor de lezers die niet zo begaan zijn met dit soort technisch geleuter. Het idee achter een (spel)computer is als volgt: je wilt een systeem bouwen – bestaande uit allerlei verschillende onderdelen die hun eigen functie vervullen – dat zoveel mogelijk berekeningen per seconde kan maken. Deze berekeningen kosten kracht/energie/stroom. Des te krachtiger de onderdelen zijn, des te meer energie zij verbruiken, des te warmer ze worden. Warmte is dus de zogeheten bottleneck, want vanaf zekere temperaturen zullen onderdelen niet meer functioneren. Het maken van een computersysteem is eigenlijk een balans tussen kracht en warmte; je wilt zoveel mogelijk kracht zonder de hardware te slopen. Koeling is dus enorm belangrijk en dit is overigens ook waarom de eerdere versies van de Xbox 360 zo luidruchtig zijn: de ventilatoren doen hun godsgruwelijke best om het apparaat op een acceptabele temperatuur te houden.
Dit laatste haakt ook in op het nieuws dat de Xbox One tien jaar lang aan kan staan. Of dit softwarematig mogelijk is – aangezien besturingssystemen na lang verbruik ‘overbelast’ kunnen raken – laten we even in het midden, maar met de juiste koeling is dit een hardwarematige mogelijkheid. Laat de zeikerds maar lekker mopperen op de grootte van de console, uiteindelijk is dit juist wat je wilt. Een groter apparaat heeft meer ruimte voor ventilatoren en andere koelelementen, en meer ‘open ruimte’ in de console geeft de warmte meer gelegenheid om afgevoerd te worden ( airflow ). Des te meer warmte afgevoerd kan worden, des te meer kracht je door de hardware kunt pompen. Het goed afvoeren van warmte vertaalt letterlijk in betere resultaten, zoals kortere laadtijden of mooiere schaduweffecten. Je kunt immers meer kracht door de hardware pompen, waarmee je enkele prestaties kunt verhogen, als je een goede airflow hebt. Dit is dan ook de reden waarom mijn Rainbow Dash op wieltjes staat: de kast is zo groot en zwaar dat alleen al het idee om dit ding te tillen een driedubbele hernia veroorzaakt. Kortom: groot = goed .
Clocksnelheid
Nu gaan we richting het nieuws van Microsoft en hun 6,62 procent. Want wat hebben zij nou gedaan? De techneuten van Microsoft zijn bezig geweest met ‘overclocken’. Overclocken houdt in dat je een stuk hardware (zoals de processor of de videokaart) opvoert, als het ware, zoals velen ook hun brommers opvoeren. Je laat een stuk hardware dus meer berekeningen maken dan in eerste instantie gebruikelijk is, waardoor de clocksnelheid (de snelheid die bepaalt hoeveel berekeningen gemaakt kunnen worden) dus hoger ligt. Dit veroorzaakt (je raadt het al) meer warmte, maar dit hoeft geen probleem te zijn mits je dit goed afvoert. Microsoft heeft de videokaart overgeclockt zodat deze dus ietsje sneller is. 6,62 procent om precies te zijn.
Om verder in te gaan op wat ze exact gedaan hebben, moet ik nog één ding duidelijk maken. De snelheid van een videokaart wordt aangeduid met twee clocksnelheden: de ‘memory clock’ en de ‘core clock’ – al zijn videokaarten uiteraard een stuk complexer dan slechts deze twee cijfers. Het belangrijkste van deze twee is de ‘core clocksnelheid’, want deze beïnvloedt vooral hoeveel pixels en textures de videokaart per seconde kan oproepen en naar de memory kan schrijven (al is dit een beetje kort door de bocht). De ‘memory clocksnelheid’ bepaalt de snelheid waarmee deze data wordt ingeladen, waardoor je bijvoorbeeld kortere laadtijden krijgt. Deze beide snelheden worden in MHz uitgedrukt, maar je kunt niet simpelweg twee verschillende videokaarten naast elkaar leggen en kijken bij welke kaart de MHz hoger ligt. Wanneer de chip van de videokaart beter is, vereist deze minder MHz om dezelfde berekeningen uit te voeren. De chip is zelf immers sneller, dus de ‘core’ en de ‘memory’ hoeven minder hard te werken voor hetzelfde resultaat, om het maar even simpel uit te drukken. Samenvattend: de core clocksnelheid is (over het algemeen) belangrijker dan de memory clocksnelheid.
Onderzoek en resultaten
Dit heb ik ook zelf ondervonden toen ik aan het overclocken sloeg. Wanneer ik de core clock met slechts 50MHz verhoogde, zag ik het resultaat in frames per seconde terug. Zo heb ik The Elder Scrolls V: Skyrim op mijn pc, maar ik heb allerlei mods geïnstalleerd die het spel vele vele vele malen mooier maken. Door de core clock met 50MHz te verhogen, liep mijn zwaar aangepaste versie van Skyrim ongeveer 5 procent sneller. En ik ben niet de enige die dit ondervindt, want andere technische websites hebben ook dit soort onderzoeken gedaan en zij kwamen tot dezelfde conclusie. Je kunt dus beter de core clocksnelheid verhogen dan de memory clocksnelheid, al zijn de verschillen bij sommige games niet zo groot omdat deze anders geprogrammeerd zijn. In het hierboven gelinkte onderzoek draaide DiRT 3 bijvoorbeeld 18 procent sneller door de core clock met iets meer dan 110MHz te verhogen, wat een behoorlijk verschil is.
Nu kunnen we kijken naar de prestatie van Microsoft. Hun techneuten hebben de core clocksnelheid van de videokaart van de Xbox One verhoogd, van 800MHz naar 853MHz, zonder de hardware met teveel warmte te belasten. Of deze snelheid überhaupt wel 800MHz is geweest of niet – want we horen dit cijfer immers voor het eerst – laten we even in het midden. De vraag is: zullen wij dit merken? Uiteraard kan ik hier geen concluderend antwoord op geven, want we kunnen hun gesloten systeem niet blind vergelijken met een game-pc bijvoorbeeld. Maar indien ontwikkelaars bevestigen dat deze verhoging van snelheid daadwerkelijk heeft plaats gevonden, kunnen we vrij zeker stellen dat dit weldegelijk een verschil maakt. Het verschil zal echter niet groot genoeg zijn om games die op 30 frames per seconde draaien, naar een vloeiende 60 frames per seconde te tillen, dat garandeer ik je. Maar deze kleine verhoging kan het verschil maken tussen ‘stabiel op 30 of 60 frames per seconde draaien’ en ‘op 30 of 60 frames per seconde… met enige framedrops/haperingen’.
53MHz is een verhoging van 6,62 procent, en dat lijkt slechts een minimale verbetering. Maar wij weten nu dat het verhogen van de juiste snelheid – al is het slechts 53MHz – weldegelijk impact kan hebben. Wellicht heeft deze verbetering zelfs meer invloed omdat het een gesloten systeem betreft, maar dat is een andere kwestie die we aan de ontwikkelaars moeten voorleggen.
Aan alle IG-members met technische kennnis: mocht ik iets verkeerd hebben uitgedrukt of verklaard (los van de simpliciteit), laat het gerust weten in de reacties! Ik wil uiteraard geen foutieve informatie verstrekken.