- - Waarschuwing: dit artikel bevat spoilers over Grand Theft Auto V!
Ik weet eigenlijk niet zo goed waar ik moet beginnen in het omschrijven van mijn teleurstelling in Grand Theft Auto V. Dit bedoel ik niet op de sarcastische manier waarmee ik wil aangeven dat de game één en al teleurstelling is, zeker niet, maar er is niet één distinctief punt dat ik kan aanwijzen. De moeite om te beginnen aan de omschrijving van mijn teleurstelling heeft vast deels met mij als persoon of schrijver te maken, al vind ik het wel zo eerlijk om een deel van dit probleem aan gamers te wijden. Veel gamers zijn nogal gek met GTA, en gamers mogen graag hun mening delen. Nu ben ik niet bang om uitgemaakt te worden voor feministische tyfushoer of iets dergelijks, zoals op GameSpot.com gebeurde, ik ben bang dat de discussie verloren raakt in fanboyistisch geschreeuw.
Dus laat ik beginnen door te stellen dat ik het terecht vind dat GTA V veel lof ontvangt en dat het een klein technisch wonder is. De immense en tot de rand toe gevulde wereld, het niveau van detail, de animaties, en ga zo maar door. Technisch gezien is het een prachtige game en dat waardeer ik zeker, en ik vind de hoge cijfers terecht. Ook heb ik veel plezier beleefd aan sommige dialogen en cutscenes, en de manier waarop het verhaal heen en weer springt tussen de drie verschillende personages. Ik kan een heel artikel wijden aan toffe details en andere schoonheden, maar dat is al door vele recensenten gedaan. Ik zie echter niet enorm veel artikelen met sterke kritiek, althans niet met de kritiek die door mijn hoofd spookt.
Gemakkelijk sarcasme, geschreeuw en gepreek
Want GTA V is een rasechte Rockstar-game en het is een typische GTA. Dit houdt in: criminaliteit en een kritische kijk op de Amerikaanse maatschappij. Dat laatste wordt vooral gedaan middels sarcastische reclames op de radio, sarcastische tekenfilmpjes op tv en sarcastisch gepersifleerde persoonlijkheden. GTA doet dit al vele jaren, het is een bepaalde toon die bijna iedere gamer wel herkent. “Er is een nieuwe psychologische aandoening waar je alle schuld op kunt schuiven: seksverslaving!” “Eet gerust nog een hamburger en laat het vet wegzuigen door een expert!” Het sarcasme ligt er zo dik bovenop dat de toon zelfs via tekst niet verloren gaat, en het is altijd dezelfde visie die gepredikt wordt. Op mij komt dit nogal puberaal en schreeuwerig over, want het is zelden echt scherp geschreven humor met genoeg subtiliteit om mij aan het denken te zetten. Het is een vorm van sarcasme dat Stephen Colbert inmiddels geperfectioneerd heeft in zijn programma The Colbert Report, en Rockstar komt niet verder dan “republikeinen zijn dom en Facebook is kut.”
Dezelfde schreeuwerige toon hoor ik terug in de personages die kennelijk niet met elkaar kunnen communiceren onder de 120 decibel. Te vaak heb ik hoofdschuddend naar gesprekken gekeken die volledig uit de hand liepen omdat iedereen zich als een idioot gedraagt; waar goed geschreven tv-series op subtiele wijze een onvermijdelijk conflict kunnen creëren door eerder gemaakte keuzes, zoeken de hoofdpersonen van GTA V constant het conflict op… zodat Rockstar weer snijdende dialogen kan schrijven op de toon waar ze aan gewend zijn. Vooral Trevor en Michael gedragen zich (voornamelijk later in de game) als little bitches die constant bekvechten om niets. Alle subtiliteit die de personages met zich meedragen, wordt overboord gegooid zodat Trevor weer kan zeiken over Michael of andersom. Trevor kampt met allerlei psychische problemen, raakt verliefd op een oudere maffiavrouw, en is in zijn jeugd verschrikkelijk behandeld door zijn moeder – allemaal prachtig materiaal voor subtiel verdorven scènes. Maar Rockstar vindt het interessanter om mij te tonen hoe hij en Michael elkaar voor de twaalfde keer uitschelden.
Een ander voorbeeld is de martelscène. Ik ga niet eens beginnen aan de discussie over geweld in games en hoe het ons beïnvloedt, ik vind het interessanter om te bekijken hoe Rockstar dit onderwerp afhandelt. Zij dwingen jou om (als Trevor zijnde) een man te martelen voor informatie, door een tand uit zijn bek te trekken, zijn tepels onder stroom te zetten, door te water boarden, en ga zo maar door. Je hebt geen keuze, je kunt geen dialoog aangaan om informatie te winnen, je moet martelen. Ik was al vrij snel klaar met deze minigame, maar ik moest verder om meer nutteloze informatie te winnen. Wanneer de missie eindigt, rijdt Trevor de gemartelde man naar het vliegveld… en hij geeft een preek over hoe zinloos martelen is omdat de gemartelde toch alles zegt om zijn hachje te redden. De enige manier waarop Rockstar dit punt duidelijk kon maken, was via een preek die de vierde muur nagenoeg doorbreekt.
Rockstars niet-reflecterende bubbel en dom schrijfwerk
Maar wat mij nog meer stoort is het gebrek aan zelfrelativering van Rockstar. Elke game weer lijkt het ontwikkelingsteam volledig opgesloten in een niet-reflecterende bubbel die hen afschermt van andere games. Er zijn genoeg andere openwereldgames die toffe innovaties met zich meebrachten, maar daar plukt Rockstar niet de vruchten van. Zo is het rondrijden een belangrijk onderdeel van elke GTA, en Rockstar dwingt me te vaak om onnodig lange stukken te rijden of te vliegen tijdens missies; soms vind ik het niet erg, maar soms wil ik gewoonweg naar de actie. Om deze lange stukken zo snel mogelijk te overbruggen, rijd ik nogal snel en gevaarlijk (lees: tegen het verkeer in, precies tussen andere auto’s door, et cetera). Maar omdat Rockstar weigert de GPS-instructies op de weg weer te geven (zoals dat wel in Saints Row gebeurt), zit ik continu naar de minimap te staren. Negen van de tien ongelukken die ik bega, ontstaan omdat ik naar dat kleine schermpje moet kijken. Het is niet alleen contraproductief, het is ook nog eens oneerlijk tegenover de prachtige omgeving die ik niet kan bekijken omdat ik me moet richten tot een klein 2D kaartje.
Het gebrek aan zelfrelativering leidt ook tot hypocrisie. Want Rockstar maakt maar al te graag grapjes ten koste van Facebook, iPhone en apps, terwijl ze hier zelf aan bijdragen met een iFruit-app voor de iPhone waarmee je de hond Chop kunt trainen (die vooralsnog niet voor Android beschikbaar is), en de mogelijkheid om selfies te maken en te delen met je vrienden op de Rockstar Social Club niet te vergeten. Maar het ergste is hun commentaar op ‘cloud computing’: in een radioreclame wordt het gebruiken van ‘de cloud’ belachelijk gemaakt door een man met een typische radiostem en een domme bimbo die geen zak begrijpt van computers. De man legt uit dat je tegenwoordig dingen in de cloud kunt opslaan, “en dat is helemaal veilig, want het staat op het internet en dat kan nooit misgaan.” Sarcasme, snap je? Want het is al verscheidene keren totaal verkeerd gegaan bij andere bedrijven, dus Rockstar maakt hier een grapje over, ha! En ondertussen werkt het cloud-based savesysteem voor GTA Online voor geen meter.
En het soms vrij matige schrijfwerk strekt verder dan alleen onnodig geschreeuw van personages of domme reclames. Zo worden de drie hoofdpersonen continu gedwongen om allerlei intense criminele klussen te doen, zonder ook maar een cent betaald te worden. Ik vond die eerste overval juist zo vet omdat je zelf moest plannen, waarna jouw ‘loon’ bepaald werd aan de hand van jouw keuzes. De andere klussen zijn missies die je voor irritante corrupte agenten of rijke eikels uitvoert, en geen van hen betaalt omdat je hen zogenaamd iets schuldig bent of wat dan ook. Ik zat me continu te ergeren aan deze gasten en ik vroeg me dan ook oprecht af – richting Michael, Trevor en Franklin: “WAAROM MAKEN JULLIE DIE GASTEN NIET AF?!” Dat doen ze ook, aan het einde van de game wanneer het – zonder enige verklaring – opeens wel kan. Het frustreert me omdat het gewoon dom geschreven is.
De afstand tussen mij en GTA
Begrijp me niet verkeerd, ik snap waarom mensen enthousiast zijn over GTA V en de hoge cijfers zijn te verdedigen door slechts naar de techniek te wijzen, maar ik heb de game met teleurstelling uitgespeeld. Dat wil niet zeggen dat ik niet genoten heb van Trevors geniale intro, de eerste overval en andere soortgelijke gekkigheid, ik kan me alleen niet meer vinden in de toon die Rockstar nog steeds hanteert. De kinderlijk eenvoudige vorm van sarcasme waarin je simpelweg iets achterlijks aanwijst en doet alsof het fantastisch is, de continue woede die heerst, het politieke standpunt dat Rockstar al jaren lang predikt, en het gebrek aan zelfrelativering… het creëert een afstand tussen GTA V en mezelf. Ik kan niet meer genieten van de game zoals ik dat jaren geleden kon.
GTA V is een soort bejaarde cabaretier die in zijn hoogtijdagen is blijven hangen en nog altijd dezelfde boze toon aanhoudt, het zij met moderne onderwerpen. Dat is zijn handelsmerk, dat is waar de fans om vragen, maar ik had liever gezien dat hij met gratie oud werd. Ik ben ouder en (hopelijk) wijzer geworden, en ik had gehoopt dat GTA met mij mee zou groeien.