JaccoPeek Zo nu en dan blikken we terug op games die we een warm hart toedragen. Soms omdat we er gewoon zin in hebben, en soms omdat games hun verjaardag vieren. Een serie die in oktober van 2017 twintig jaar bestond is Grand Theft Auto, een van de belangrijkste franchises vandaag de dag. Het is daarom tijd om eens uitgebreid terug te kijken waar de serie vandaan komt en hoe deze door de jaren heen is geëvolueerd. Dit is deel twee van De evolutie van Grand Theft Auto, lees hier het eerste deel.
Na Liberty City en Vice City te hebben overgezet naar 3D, bleef er nog maar een stad uit de originele Grand Theft Auto over zonder die speciale behandeling: Los Santos. Fans moesten iets langer wachten op die stad dan ze inmiddels gewend waren, omdat Rockstar werkte aan een wereld die maar liefst viermaal groter werd dan die van het vorige deel.
San Andreas
In 2004 bleek namelijk dat Grand Theft Auto: San Andreas het gehele continent bevat, inclusief Los Santos, San Fierra en Las Venturas. Die wereld weet net als die uit voorgaande delen een bepaalde tijdsgeest uitstekend neer te zetten in een game, ditmaal de NWA-cultuur uit de jaren negentig. Protagonist Carl ‘CJ’ Johnson is dan ook een herkenbare Afro-Amerikaan die door de dood van zijn moeder genoodzaakt is om geld te verdienen met duistere zaken. CJ’s verhaal draait om drugs, verraad en de vele maffe personages die hij tegenkomt. Het budget van Rockstar liet het toe Samuel L. Jackson de stem in te laten spreken van de corrupte agent Frank Tenpenny , maar ook Ken Rosenberg uit Vice City, de op Eazy-E gebaseerde Ryder en CJ’s broer Sweet staan nog vers in ons geheugen.
Net als de sfeer van GTA: San Andreas is de gameplay fantastisch, onder andere dankzij verschillende rpg-elementen. Naar de sportschool gaan maakt CJ daadwerkelijk sterker en te vaak langs de Burger Shot rijden zorgt voor flink wat overtollige kilo’s. Ook de mogelijkheid om tatoeages te zetten, veel verschillende soorten kleding en blinkende sierraden te kopen en je kapsel te veranderen, zorgt ervoor dat het personage er voor iedereen anders uitziet. Verder zit San Andreas vol met voor die tijd revolutionaire toevoegingen, zoals het respect-level van spelers, dat bepaalt hoe de slimmere npc’s op CJ reageren, en het geweldige Gang Warfare. In Gang Warfare kunnen spelers gekleurde territoria van andere bendes overnemen door drie golven van vijanden te verslaan en zo langzaam de kaart overnemen. Het is een aspect waar nog regelmatig om wordt gevraagd, maar wat vooralsnog niet in deze vorm is teruggekeerd.
San Andreas was überhaupt de ultieme speeltuin, volgens sommige gamers zelfs meer dan de recentere delen. Spelers kunnen losgaan met meer dan tweehonderd auto’s, politiemotoren, fietsen, jetski’s, arcadegames, pimpmissies en laten we het fantastische jetpack niet vergeten. Bovendien kwam de game uit in de hoogtijdagen van cheatcodes, die menig speler nog uit zijn hoofd weet. Mede dankzij de vrijheid, sfeer en hilariteit van de game sprak San Andreas een hoop mensen aan en verkocht de PlayStation 2-versie twintig miljoen stuks. De game kwam wederom flink onder de aandacht, deze keer omdat de verkoop van de pc-versie werd stopgezet vanwege de Hot Coffee Mod en de poging van Hilary Clinton om de game te reguleren in de VS. Helaas voor de sceptici was GTA echter niet meer te stoppen.
Kleinere versies
Datzelfde jaar verscheen ook de eerste GTA voor het kleine scherm, namelijk Liberty City Stories. Het was de eerste game die niet door Rockstar werd ontwikkeld en vereiste een gloednieuwe engine om te kunnen draaien op de Playstation Portable. Net als de game die daarop volgde, Vice City Stories, vertelt deze spin-off zijverhalen van de hoofdgames. Het indrukwekkende uiterlijk en kleine toevoegingen maakten de Stories-games tot de (handheldconsole-)ervaringen waar spelers destijds op hoopten, maar achteraf gezien hadden ze lang niet dezelfde impact als de hoofdserie. Ook het kale GTA: Advance dat eerder verscheen had niet die speciale ‘Rockstar-magie’. In 2011 verscheen overigens nog GTA: Chinatown Wars voor de DS, dat met een gave tekenfilmstijl van bovenaf succesvol gebruikmaakte van de touchscreenfunctionaliteiten.
Onbegrensde mogelijkheden
Het volgende hoofdstuk van de serie brak aan in 2006, toen Microsofts Peter Moore zijn tatoeage van Grand Theft Auto 4 onthulde. GTA 4 kwam uit voor de nieuwe generatie consoles en dankzij de nieuwe Rockstar Advanced Game Engine voelde alles anders aan. Liberty City is prachtig door het dynamische licht en de grootschalige gebouwen, maar voelt vooral realistischer. Voetgangers doen hun eigen ding, het verkeer verloopt natuurlijker en geen enkele game had destijds een zo realistisch bewegende hoofdpersoon. Deze Niko Belic stapt netjes op elke trede van een trap, slaat een ruit in als hij een auto steelt en struikelt over prullenbakken, zoals iedereen dat doet. Niet elke gamer kon dit realisme in alle facetten waarderen, met name omdat de auto’s veel stroever besturen dan voorheen en dekking zoeken niet zo vloeiend is als in andere games.
Ook het verhaal is serieuzer, waarin Niko naar The Land of Opportunities komt om te ontsnappen aan zijn verleden in de mensenhandel. Al gauw blijkt dat Liberty City niet zo prettig is als zijn neef Roman pretendeerde en raakt Niko verwikkeld in een verhaal met keiharde en hilarische personages, zoals de dronken Ier Patrick McReary en de Nederlandse UFC-kampioen Bas Rutten. Hij kan daarnaast relaties onderhouden met personages via zijn mobiel en hen beter leren kennen, bijvoorbeeld op de bowlingbaan of in de comedyclub. De nieuwe missiestructuur, waarbij verschillende missies tegelijkertijd op de kaart worden weergegeven, geeft spelers veel keuze om te doen wat ze willen en leidt ze af met talloze zij-activiteiten.
Naar verluidt betaalde Microsoft 50 miljoen dollar om de dlc-uitbreidingen van GTA 4 tijdelijk exclusief uit te brengen op de Xbox 360. The Lost and Damned en met name The Ballad of Gay Tony brachten enigszins de humor en over-the-top actie die sommige spelers misten terug. Hoofdpersoon Luis Lopez komt in aanraking met een aantal van de beste personages uit de serie en kan wapens als een shotgun met explosieve kogels inzetten in een paar knotsgekke missies. Hoe dan ook, GTA 4 was wederom een daverend succes, ondanks dat een aantal zaken tegenzaten. Tot een maand voor de lancering was er nog sprake van een overname van Electronic Arts en vermeende gefalsificeerde opbrengstrapporten leidden tot ontslagen binnen Take-Two.
De nieuwe standaard
Het leek alsof Rockstar in de uitbreidingen van GTA 4 experimenteerde met meerdere hoofdpersonages, een idee dat de Houser-broeders al hadden tijdens de ontwikkeling San Andreas. In GTA 5 is het uiteindelijk toegepast. Het bleek een fantastisch idee om spelers het verhaal van meerdere kanten te laten beleven, al staat de plot van Grand Theft Auto 5 zelf al als een huis. Misantroop Michael, de CJ-achtige Franklin en maniak Trevor zijn de perfecte ingrediënten voor een aantal bizarre avonturen in Los Santos en omstreken. Deze wereld wordt nog steeds beschouwd als de standaard voor openwereldgames, vanwege het fantastische oog voor detail, de hilarische parodie op de Verenigde Staten en de buitenaards goede graphics bij lancering. Het is ook de meest gevarieerde spelwereld, van de woestijnen en bossen met wilde dieren tot de prachtig verlichtte stad zelf.
De wereld van GTA 5 is daarnaast zo goed gevuld dat het bijna een levenssimulator is. Je kunt beleggen in aandelen, les nemen in golf of tennis, een bustour doen met een uur aan hilarisch commentaar, deelnemen aan verschillende races, vliegles nemen, of stomdronken worden. De game zit bomvol content die een groot deel van de spelers niet eens aanraakt. Qua gameplay weet GTA 5 daarnaast een goede balans te vinden tussen realisme en arcade. Het schietsysteem werkt uitstekend in combinatie met het wapenwiel, voertuigen besturen is soepeler dan in de voorloper en het op ieder moment kunnen wisselen van personage brengt zelfs wat strategie met zich mee.
GTA 5 is een meesterwerk, maar het bijkomende GTA Online is de modus waar de meeste gamers in blijven hangen. Sinds de lancering is de mmo-achtige onlinemodus steeds beter geworden met bizarre en hoogwaardige content. Je kunt met vrienden een criminele organisatie starten op een schip, een bunker bezitten als geheime basis, een alien-ei stelen uit een ruimteschip, en meedoen aan stuntraces – om maar een paar dingen te noemen. En hoewel GTA 5 nooit een verhaaluitbreiding heeft gekregen, komen de coöperatieve heist-missies toch behoorlijk in de buurt. De grootste kritiek op de game, de hoge in-game prijzen die microstransacties bevorderen, is recent aangepakt door een season pass aan te bieden die een hoop content als pakket aanbiedt.
Blik op de toekomst
Is GTA Online het eindpunt van de serie? We verwachten van niet, zeker niet met 85 miljoen verkochte stuks. Rockstar Games heeft in twintig jaar record na record verbroken met de Grand Theft Auto-serie en is hier vermoedelijk nog lang niet klaar mee. Voor nu willen we alleen nog zeggen: gefeliciteerd, GTA!