Bert de Vries Horror geeft velen een goedkope smaak ik de mond. Voor hen is het een genre vol ontplofte lijken en gillende cheerleaders op de vlucht voor gemaskerde slagers. Frictional Games laat met SOMA zien dat het genre zó veel meer kan zijn. Ze laten zien dat horror intelligent en ook zonder bloed en darmen angstaanjagend kan zijn. Het is niet zo dat SOMA helemaal geen gore bevat, zeker niet, maar het is wel zo dat de game het niet eens nodig heeft. SOMA is een moderne klassieker in wording. Met nog een heel klein beetje liefde wordt dit een van de beste games die ik ooit speelde.
Het is lastig SOMA verhaaltechnisch uit te leggen in een review zonder het verhaal zelf te spoilen. Laat dat nou precies iets zijn wat je zeker niet wil: het verhaal is namelijk bijzonder tof. Het is geen rollercoaster met overal twists en turns maar een immer opbouwend geheel welke erg goed in elkaar steekt en een dijk van een conclusie bevat. In tegenstelling tot Frictional Games’ eerdere spellen wordt het verhaal hier al vrij snel duidelijk. Dat klinkt wat duf en ongebruikelijk binnen het genre, maar zorgt ook voor andere mogelijkheden. Zo zit het verhaal vol met morele en filosofische vragen die gesteld kunnen worden omdat het verhaal snel duidelijk is. Dit is dan ook geen game met een verhaal waar je even doorheen blaast omdat het verhaal nou eenmaal in de game zit; dit is een verhaal waar je oprecht van kan genieten en welke je succesvol aan het denken zet.
Het verhaal wordt grotendeels uitgesproken door fantastische stemacteurs (al klinkt het begin, vreemd genoeg, wat awkward) en wordt voor de rest uitgelegd door middel van te vinden audio bestanden, video’s, foto’s, krabbels, notities en andere objecten. De wereld is bijzonder interactief; vrijwel alles is op te pakken en kan worden bekeken om nog meer grip te krijgen op de freaky wereld om je heen. Jij als speler hebt ook een stem. Dit zorgt niet alleen voor de mogelijkheid tot dialogen in plaats van enkel de geijkte monologen door middel van dagboekpagina’s en notities zoals in eerdere games, maar ook voor een stukje afstand tussen jou als speler en Simon Jarrett; het personage dat jij daadwerkelijk bestuurt.
De horror in SOMA kent vele vormen. Het zit voor een deel besloten in het verhaal, voor de een deel in de sfeer en uiteraard in de gameplay. Om met dat eerste te beginnen; de horror in het verhaal is meer subtiel. Dit is geen verhaal over monsters, bloed en darmen zoals in the Dark Descent. De gebruikte concepten in het verhaal SOMA zijn, in eerste instantie, erg vreemd en voelen enerzijds heel fout en kwaadaardig aan en anderzijds heel logisch en juist goed. Het zorgt voor een soort spanning bij de speler waar de game goed gebruik van maakt door je die soms vreemde vragen voor te schotelen of je in hele nare situaties te gooien.
Daarnaast is de horror te vinden in de omgevingen. Het zal geen spoiler zijn wanneer ik vertel dat de game zich afspeelt onder de golven van de oceaan in een als ruimteschip aanvoelend onderzoekscentrum. Er is ontzettend goed gekeken naar hoe anderen deze setting hebben aangepakt. Neem enkele kenmerken uit games en films zoals BioShock en Alien, combineer dit met een flinke dosis eenzaamheid en een klinisch schoon aanvoelend lab, en schud net geheel zo hard tot de bende instort en verval overduidelijk is. Giet daar wat narigheid overheen en je hebt de sfeer van SOMA: naar, kapot en buitenaards maar toch ook herkenbaar. Het is een realistisch aanvoelende wereld waarin het tegelijkertijd niet verbaast dat er ook de nodige nare beesten huizen.
Door het sterke verhaal en gebruikte concepten leunt SOMA veel minder op vieze, enge monsters dan eerdere titels. Dit wil echter niet zeggen dat er geen freaky gorgelende oceaanbewoners te vinden zijn in SOMA. Hoewel de game nergens zo eng wordt als the Dark Descent is SOMA zeker meer dan spooky. De game maakt vrijwel geen gebruik van goedkope trucjes zoals jump scares maar zet een onheilspellende sfeer neer met enkele bekende, en succesvolle, gameplay elementen. Zo zijn er wederom monsters welke je absoluut niet mag bekijken en monsters die een bijna perfect gehoor hebben. Net als in eerdere games ben jij volledig ongevaarlijk voor deze wezens, wat jou als speler een heerlijk gevoel van machteloosheid geeft en je altijd op het puntje van je stoel laat zitten. Wat zowel tof als frustrerend kan zijn, is dat deze monsters snel van rol kunnen wisselen; een traag zwalkend wezen blijkt op bepaalde momenten prima een sprintje te kunnen trekken. Je kunt stellen dat de horror van SOMA veel veelzijdiger is dan de gemiddelde horror game; het zit in elk aspect van de game en is dermate goed uitgevoerd dat alle elementen ook prima op zichzelf een game hadden kunnen zijn.
Helaas is niet alles even briljant aan deze game. Zoals het hoort wordt je zeer regelmatig geconfronteerd met vijanden. Die ontmoetingen zijn soms best frustrerend. De monsters volgen geen vaste routes of patronen waardoor elke confrontatie anders is. Het probleem is dat sommige vijanden ineens jou kant op kunnen rennen, zonder dat je daar iets voor deed. Andere vijanden blijken wel opvallend goed in staat om jou te vinden of blijven minutenlang om je heen hangen terwijl jij naar een muur staart An sich is dat niet erg; het houdt de spanning er in. Maar de vraag is voor hoe lang. Toen ik vlak voor het einde van de game voor de veertigste keer de pijp uit ging omdat mijn vijand mij in het pikkedonker op twintig meter afstand kon vinden, terwijl ik me verstopte achter een scherm en geen centimeter bewoog, ging de spanning snel verloren en werd dit vervangen voor frustratie. Gevolg: ik rende als een malloot door het laatste level heen. Het was niet leuk, ik miste waarschijnlijk een hoop details en het voelde wat slap aan, maar het was het enige wat werkte.
Daarnaast kent de game helaas ook de nodige technische probleempjes. De eerste keer laden van de game duurt erg lang, alsof de gehele game ingeladen moet worden: het herladen na een keer de pijp uit gaan gaat namelijk weer heel snel. De framerate is ook niet altijd even stabiel, zonder goede reden, en wanneer je de game net opstart lijkt het alsof een groot deel van de textures nog ingeladen moet worden. Wat de framerate ook niet ten goede komt. Een paar minuten later draait SOMA echter weer als een zonnetje.
Let wel: alle hierboven genoemde kritiekpunten zijn zeer waarschijnlijk met enkele patches verholpen. En dan blijven enkel de pluspunten staan. Daarnaast moet je niet vergeten dat deze game zo’n tien uur aan ijzersterke gameplay biedt voor een game die bij release nog geen drie tientjes kost.
Tot slot is het ook goed om te melden dat de puzzels in de game best leuk zijn. Een type puzzel kom je geen twee keer tegen. Ze zijn niet al te moeilijk maar nergens voelen ze aan als goedkope opvulling tussen twee intensere delen.
Frictional Games blijkt niet alleen in staat uitstekende games te maken, ze kunnen ook ontzettend goed kijken naar eigen werk. Als je zowel Amnesia: The Dark Descent en Amnesia: a Machine for Pigs hebt gespeeld voel je meteen hoe SOMA een perfecte combinatie is tussen de twee. Het is een prachtige combinatie van de spannende elementen van the Dark Descent en de uitstekende verhaalvertelling van a Machine for Pigs. Nergens is de game zo eng als the Dark Descent, iets wat velen toch hoopten na a Machine for Pigs; de horror in SOMA is echter veel sterker en veelzijdiger.
Een uitstekend verhaal, een mooie en interactieve wereld, continue spanning en de immer aanwezige horror maken dit tot een absolute must binnen het genre. Gooi daar het geweldige einde bij op en SOMA is wat mij betreft een template voor toekomstige horrorgames. Ook al kun je dan de Norrit in de kast laten staan en kun je game best zonder luier aan spelen, dit is nog steeds de beste horror game die Frictional Games heeft ontwikkeld en zeer waarschijnlijk de beste in het hele genre.